Prof. Fuat Sezgin ve Dr. Ursula Sezgin Bilimler Tarihi Kütüphanesi
Kuruluş Süreci
Prof. Dr. Fuat Sezgin, hayatının yaklaşık son on yılında çalışmalarını uzun yıllar önce ayrılmak zorunda kaldığı Türkiye’ye taşımış ve bunun neticesinde, ilk önce İstanbul Gülhane Parkı içinde bulunan İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi açılmıştı (2008). Ardından Müze’nin faaliyetlerini desteklemek amacıyla Prof. Fuat Sezgin İslam Bilim Tarihi Araştırmaları Vakfı (İBTAV) kuruldu (2010). Fuat Sezgin’in Türkiye’deki çalışmaları, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi (FSMVÜ) bünyesinde İslam Bilim Tarihi Enstitüsü ve Bilim Tarihi Bölümü’nün açılması (2013) ile devam etti. Böylece FSMVÜ bünyesinde İslam bilim tarihi alanında lisans ve lisansüstü eğitim başlamış oldu. Fakat ilerleyen yaşına rağmen, Fuat Sezgin’in ülkesi için gerçekleştirmeyi düşündüğü başka projeler de vardı. Prof. Sezgin’in bundan sonraki hedefi, Almanya’da bulunan ve yaklaşık 60 bin kitaptan oluşan şahsi kütüphanesini Türkiye’ye getirmekti.
Prof. Sezgin, kurulması planlanan bilimler tarihi kütüphanesinin yeri için, Müze ve Bilim Tarihi Bölümü’ne yakın olması nedeniyle yine Gülhane Parkı’nı seçti. Böylece Gülhane Parkı; Kütüphane, Müze ve Bilim Tarihi Bölümü’yle birlikte, Türkiye’deki İslam bilim tarihi çalışmaları için bir merkez haline gelecekti. Bu amaçla, Gülhane Parkı içinde bulunan ve 19. yüzyılda Telgrafhane Binası olarak kurulan yapı, kütüphane olarak kullanılmak üzere 2017 yılında tarihî dokusuna uygun olarak restore edildi. Kütüphanede kitapların korunmasına yönelik nem kontrol sistemi ve Türkiye´de sayılı kütüphanede bulunan argon gazlı yangın söndürme sistemi kullanıldı.
Restorasyonun bitmesi üzerine, Prof. Fuat Sezgin Almanya’da bulunan şahsi kütüphanesini yeni kurulan kütüphaneye bağışladı. İlk aşamada, Prof. Sezgin’in kütüphanesinin yaklaşık üçte biri, Prof. Fuat Sezgin İslam Bilim Tarihi Araştırmaları Vakfı’nın gayretleriyle Türkiye’ye getirildi ve restore edilen binaya yerleştirildi. Prof. Dr. Fuat Sezgin İslam Bilim Tarihi Araştırmaları Vakfı tarafından daha önce satın alınan 3 bin civarındaki kitap da kütüphaneye taşındı. Ardından Prof. Sezgin, İstanbul’da bulunan kitabevlerini dolaşıp tek tek seçerek kütüphane için yaklaşık 6.000 kitap satın aldı.
Fuat Sezgin, yapmış olduğu bütün hizmetleri şu cümle ile özetlemektedir: ” Bunları geleceği değiştirmek, kıpırdatmak için yapıyorum. Ben bunu bütün insanlık için yapıyorum. Ama benim gizli ve esas hedefim memleketim, milletimdir…”
Prof. Fuat Sezgin´in eşi Dr. Ursula Sezgin, gerek kuruluş aşamasında gerek kuruluştan sonra yürütülen çalışmalarda kütüphanedeki çalışmalara daima destek verdi.
Kütüphanenin açılışı, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, İstanbul Valisi Ali Yerlikaya, Prof. Fuat Sezgin İBTAV Mütevelli Heyeti Üyesi Bilal Erdoğan, Prof. Fuat Sezgin İBTAV Başkanı Mecit Çetinkaya, İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürü Coşkun Yılmaz gibi isimlerin katılımıyla 5 Temmuz 2019’da gerçekleştirildi. Böylece ülkemiz ilk ve tek bilimler tarihi kütüphanesine kavuşmuş oldu.
Prof. Dr. Fuat Sezgin ve Dr. Ursula Sezgin Bilimler Tarihi Kütüphanesi, hafta içi 09:00-17:00 saatleri arasındaki okuyuculara hizmet vermektedir.
Koleksiyon
Prof. Fuat Sezgin ve Dr. Ursula Sezgin Bilimler Tarihi Kütüphanesi halihazırda yaklaşık 27.000 basılı yayına ev sahipliği yapmaktadır. Bu yayınların 21.000’i kitap, 6.000’i süreli yayınlardan oluşmaktadır. Kitaplar Türkçe, Arapça, İngilizce, Almanca, Fransızca, Farsça, Rusça gibi dillerdedir. Kütüphanede belirli sayıda yazma ve nadir eser de bulunmaktadır.
Kütüphanenin en önemli koleksiyonu, Prof. Sezgin’in Almanya’da kurmuş olduğu Arap-İslam Bilimleri Tarihi Enstitüsü tarafından yayımlanan tıpkıbasımlardan oluşmaktadır. Bu tıpkıbasımlar; İslam Matematik ve Astronomisi 101 cilt, İslam Coğrafyası 318 cilt, İslam’da Doğa Bilimleri 90 cilt, İslam Felsefesi 120 cilt, İslam Mimarisi 35 cilt, Tarih Yazımı yaklaşık 60 cilt, İslam’da Müzik Bilimi 8 cilt, İslam Tıbbı 95 cilt, İslam Dünyasında Nümizmatik 56 cilt, çeşitli Arapça eserlerinin bibliyografyaları 50 cilt, Arapça yazmaların tıpkıbasımları yaklaşık 150 cilt, Yabancı Seyahatnamelerde İslam Dünyası 79 cilt olmak üzere toplamda yaklaşık 1200 ciltten meydana gelmektedir.
Kütüphane çok değerli bir süreli yayınlar koleksiyonuna sahiptir. Süreli yayınlar, Batı ülkelerindeki oryantalist kurumlar tarafından yayımlanan dergiler ile çeşitli İslam ülkelerinde yayımlanan üniversite dergilerinden oluşmaktadır.
Kütüphane, bir bilimler tarihi kütüphanesi olması nedeniyle, önemli bir katalog ve bibliyografya bölümüne de ev sahipliği yapmaktadır. Söz konusu katalog ve bibliyografyalar, İslam bilim tarihi alanında çalışan araştırmacıların ihtiyaç duydukları yazmalar ile bu yazmalar hakkındaki modern çalışmalara ulaşmaları için vazgeçilmez başvuru kaynaklarıdır. Bu eserler; Türkiye, Arap ülkeleri, İran, Hindistan, Avrupa ülkeleri ve ABD’de bulunan Arapça yazma eserlerin katalog ve bibliyografyalarını kapsar.
Kütüphane koleksiyonunda yer alan, İslam dünyasıyla ilgili Türkçe, İngilizce, Arapça ve Farsça gibi dillerde yayımlanmış çeşitli ansiklopediler ile klasik ve modern birçok Arapça sözlük de yine İslam bilim tarihi araştırmacılarının vazgeçilmez başvuru kaynaklarıdır.
Kütüphaneyi alanında tek yapan özelliği ise matematik, astronomi, fizik, kimya, optik, mineroloji, botanik, tarım, zooloji, eczacılık, tıp, cerrahi, mekanik, askerî teknoloji, denizcilik, haritacılık ve sanat tarihi gibi çeşitli bilim tarihi alanlarındaki eserlere ev sahipliği yapmasıdır.
Kütüphanede; Kur’an ilimleri ve tefsirler, hadis ilimleri ve hadis koleksiyonları, fıkıh ve İslam hukuku, Tasavvuf, İslam felsefesi, Kelam ve İslam tarihi bölümleri de önemli bir yekûn tutmaktadır.
Coğrafyanın Prof. Fuat Sezgin’in üzerinde en çok mesai harcadığı İslam bilim tarihi alanı olması nedeniyle, İslam coğrafya tarihi çalışmaları kütüphanenin en geniş bölümlerinden biridir. Bu bölümde, klasik ve modern çeşitli coğrafya çalışmaları ve seyahatnameler bulunmaktadır.
Kütüphanenin Kullanımı
Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı olarak faaliyet gösteren kütüphanede kataloglama çalışmaları devam etmektedir. Kataloglamada, Bakanlığa bağlı kütüphanelerde kullanılan KOHA otomasyon sistemi ve Dewey tasnifi kullanılmaktadır.
Kütüphanenin Dewey Onlu Sınıflama sitemine göre tasnifi ve en çok kullanılan tasnif numaraları şu şekildedir: